Naxwaha Afsoomaaliga - Casharka 2aad

Astaamaha guud ee magacyada 

Prof Cabdalla

a. Caynta: lab iyo dheddig

Caynta magaca, gaar ahaan marka aan qodob raacsanayn, waxaa lagu

gartaa codkaca iyo dhammaad yara kala duwan ee ay leeyihiin

magacyada qaarkood, dib baanse uga faalloon doonnaa arrintaas.

Magacyada labeed

Waxaa ka mid ah: nin(ka), ari(ga), miis(ka), gabay(ga), fal(ka) iwm.

Magacyada labeed waxaa lagu aqoonsadaa codkaca (tone) oo ku dhaca

shaqalka ka horreeyo midka ugu dambeeya, magacyada dheddigna

shaqalka ugu dambeeya ayaa codkacu ku dhacaa. Sidaa darteed aad

ayay u badanyihiin magacyada mataanaha ah, oo kala duwanaanta

codkacooda uun lagu kala sari karo micnaha kala duwan ee ay kala

leeyihiin labada magac oo lab iyo dheddig kala ah sida kuwa soo socda:

L	Dh
ínan (ka)	inán (ta)
ceesáan (ka)	ceesaán (ta)
dálab (ka)	daláb (ta)
shílin (ka)	shilín (ta)

Si loo kala saaro caynta magacyada mataanaha ee hal alanlaha ah,

yacnii hal shaqal oo keliya leh, waxaa jira hab codayn kale oo lagu kala

saaro, waa nooc kale oo shaqalka loogu dhawaaqo: mid culus iyo mid

fudud. Bal isku daya in dhawaaq ahaan aad ku kala saartaan caynta

ereyadan mataanaha ah:

L (shaqal culus)	Dh (shaqal fudud)
ur (ka)	ur (ta)
gar (ka)	gar (ta)
dul (ka)	dul (sha)
tuur (ka)	ttuur (ta)
fool (ka)	fool (sha

Magacyada dheddigeed

Waxaa ka mid ah: naag(ta), bad(da), beer(ta), cunid(da). Waxaa kaloo

dheddig ah magacyada ku dhamaada -o ama -i intooda badan, sida:

dhalo(da), aragti(da), bari(da), xero(da), jago(da), mindi(da) iwm.

b. Tirada: keli iyo wadar

Magacyada kelida ah malaha qaab ama lifaaqyo gaar ah, waxayna

tilmaamaan dad, duunyo, shay iyo fal, sida: guri, gacan, dal, dhagax,

nin, rati, qarin iwm.

Si magacyada looga dhigo wadar waxaa jira xeerar kala duwan oo ay

kala leeyihiin magacyada labka iyo kuwa dheddigga.

Magacyada labka ee kelida ah

Waxay ku wadaroobaan dibkabayaal kala duwan:

- Magacyada hal alanlaha ah waxay ku wadaroobaan dibkabaha -

shibbanaha ugu dambeeya ee magaca.Tus.:

dal(ka) > dalal(ka),

af(ka) > afaf(ka),

miis(ka) > miisas(ka)

- Magacyada ka kooban in ka badan hal alan intooda badani waxay ku

wadaroobbaan dibkabaha -o, cayntooduna dheddig ayay isu rogtaa. Intaa

waxaa sii dheer in dibkabuhu siyaabo kala duwan uu ugu lifaaqmo

ereyga:

Haddii magac lab oo kelida ah uu ku dhammaado: b, d, n, l, r, waxaa

labalaabma shibbanaha ugu dambeeya, cayntiisuna dheddig ayay isu

beddeshaa. Tus.:

sacab(ka) > sacabbo(da),

wadaad(ka) > wadaaddo(da)

Haddii magacu uu ku dhammaado: s, q, c, f, x, i waxaa -o wadareedda

iyo xarfaha ku dhammaado ereyga la dhex dhigaa xarafkan -y-. Tus.:

dugsi(ga) > dugsiyo(da),

magac(a) > magacyo(da)

Qaar ka mid ah magacyada laba alanllaha ah oo ku wadarooba -o

waxay lumiyaan shaqalka 2aad, sidoodii hore ayayna laba alanle1 u

ahaanayaan, cayntuna isma beddesho. Tus.:

jilib(ka) > jilbo(ha),

garab(ka) > garbo(ha),

ilig(ga) > ilko(ha)

899 
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1- Arrintani waa xeer guud oo loo adeegsado markasta oo la arko erey dhismihiisu uu ka

koobanyahay shi+sha+shi+sha+shi+sha (shi = shibbane, sha = shaqal); shaqalka gaaban ee u