Waa maxay cilmi-afeed?

W. Q. Prof. Cabdalla Cumar Mansuur

Waxyaabaha aan rajaynayo in aan halkan isku dhaafsanno waxay ahaan doonaan, hadduu Alle idmo, sida horayba laydin ku soo wargeliyay, in aan isdhaafsanno macluumaad guud oo ku saabsan farta iyo naxwaha af Soomaaliga. Haseyeshe, qofka doonaya in uu sameeyo cilmibaaris afeed wuxuu u baahanyahay inuu daalacdo qoraallada faraha badan ee laga qoray naxwaha af Soomaaliga, laga soo billaabo 1849 ilaa maanta, oo ku qoran: af Ingiriiska, af Talyaaniga, af Jarmalka iyo af Fransiiska, laakiin  fahamka qoraalladaas badankood way ku adkaanayaan qofka hadduusan wax ka aqoon culuunta adeegsiga cilmi-afeedka (linguistc).

Cilmi-afeedku waa aqoon cilmibaariseed oo ballaaran, oo ka kooban maadooyin fara badan sida: cilmiga codadka (codaynta), sarfaha, dhismaha weerta, micnaha ereyada, taariikhda afka iwm. Waa duruus ka mid ah kuwa laga barto jaamacadaha, gaar ahaan kulliyadaha afafka.

Haddii aan si kale oo fudud u niraahno, afka lagu hadlo  waxaan ku matali karnaa baabuur/ gaari, qofka ku hadlana waa shufeerka baabuurka, cilmi-afeedyahankuna waa makaanikaha baabuurka, kaaso gabal gabal u yaqaan wax kastoo uu ka kooban yahay baabuurka iyo wax waxtarkoodu.

Haddaba, haddaadan makaanika ahayn, noqo shufeer daryeela baabuurkiisa.

F.G. Labada erey, baabuur iyo gaari,  waa ereyo asalkoodi hore ka soo kala jeeda af Fransiiska iyo af Hindiga. Sidaas ay tahay, labadooduba waxay maanta ka mid yihiin ereyada Qaamuuska Soomaaliyeed.